Šta je EU donela Bugarskoj

Bugarska je desetak godina ''ispred'' Srbije na takozvanom putu ka EU integracijama. Sofija je još 1993. godine potpisla Sporazum o pridruživanju (European Union Association Agreement ili ugovor ekvivalentan SSP-u između Srbije i EU od 2008.) sa Evropskom zajednicom. Godine 2000. Bugarska je dobila status kandidata za EU (Srbija tek 2012). Godine 2004. Sofija počinje pregovore o članstvu sa EU (Srbija još uvek nema čak ni datum za otpočinjanje pregovora, koji je očigledno uslovljen statusom Kosova i Metohije). Konačno, 2007. godine Bugarska postaje članica EU.

Šta je tih 10 godina ''prednosti'' u odnosu na Srbiju donelo Bugarskoj u ekonomskom i društvenom smislu?

Prema podacima Nacionalne službe za zapošljavanje Republike Srbije i Unije poslodavaca, bugarski državljani u proteklim godinama masovno dolaze u Srbiju da rade kao nadničari na poljima, konobari i građevinski radnici.[1]

Na primer, jedan od tih nadničara je bio i Dimitar Maničev, mladić od 36 godina. On je 2012. godine radio na jednoj njivi u Mrčajevcima zajedno sa grupom svojih sunarodnika. Na pitanje novinara zašto se prihvatio tog teškog posla van svoje zemlje, mladić iz EU je odgovorio: ''Nema veze što smo u Evropskoj uniji, nama je isti đavo. Kod kuće nema posla. I da ima cene su nemačke a plate bugarske. Da mi je dobro, ne bih dolazio u Mrčajevce da vadim krompir''.[2]

Istovremeno, iako je Bugarska već 5 godina članica EU, u Nemačkoj, Francuskoj, Britaniji, Austriji , Holandiji. Luksemburgu, Belgiji, Irskoj i Malti, od bugarskih radnika se zahteva da imaju radne dozvole. Dakle, za Bugare u tim zemljama ne važe poznate i decenijama glorifikovane ''četiri velike slobode'' EU. Ili, za Bugare ne važi član 45 stav 1-2 Ugovora o funkcionisanju EU (drugi deo Lisabonskog ugovora) u kojem se navodi: ''Slobodno kretanje radnika je osigurano unutar Unije... Ono obuhvata ukidanje svake diskriminacije, zasnovane na državljanstvu, između radnika država članica u pogledu zapošljavanja, nagrađivanja i drugih uslova rada''.

Takođe, umesto da nakon pristupanja EU opada broj siromašnih u Bugarskoj, dešava se upravo suprotno. Tačnije, u proteklih 10 godina značajno raste broj siromašnih građana u Bugarskoj. Sledeća tabela to pokazuje.

Populacija ispod granice siromaštva u Bugarskoj pre i posle stupanja u EU.[3]

Posebno je zabrinjavajući podatak o padu broja stanovnika Bugarske u protekloj deceniji. Tačnije, u deceniji kada je Bugarska dobila kandidaturu za članstvo u EU, zatim i otpočela pregovore o članstvu i konačno, kada je postala članica EU, izgubila je oko 700.000 stanovnika (ili oko 10 % ukupnog stanovništva). Naravno, strahoviti pad broja stanovnika u periodu od 10 godina se može objasniti i emigracijom Bugara na Zapad (gde rade slabo plaćene poslove, pre svega u Italiji i Španiji). Ali, i negativnom stopom nataliteta i lošim društvenim i ekonomskim uslovima nakon ulaska Bugarske u EU.

Preciznije, podatak o gubljenju skoro 10% stanovništva samo u jednoj deceniji, pokazuju i da bi stopa nezaposlenosti (koja je takođe skoro dvocifrena) bila još veće da nema iseljavanja iz Bugarske. Tačnije, nekoliko stotina hiljada Bugara radi u Italiji, Španiji i drugim zemljama EU. (Uglavnom se radi o građevinskim radnicima i bolničarima za negu starijih osoba priznaju i izvori bliski EU.) [4]

Sledeća tabela pokazuje pad broja stanovnika u Bugarskoj pre i posle stupanja u EU[5]

Takođe, u toj istoj, (''evropskoj'') deceniji u periodu od 2001-2011, za nekoliko puta je porastao spoljni dug Bugarske. Godine 2000. on je bio približan dugu Srbije. Međutim, već 2011. godine je bio veći od spoljnog duga Srbije.

Rast spoljnog duga Bugarske pre i posle stupanja u EU;

Ovakav vrtoglavi rast spoljnog duga Bugarske (verovatno i dužnička kriza u susednoj Grčkoj i zemljama južne Evrope članicma EU poput Španije i Italije) jeste naterala Sofiju da odustane od pristupanja evrozoni 2012. godine. Sa druge strane, u srpskoj političkoj i stručnoj javnosti nema rasprave na temu da li je evro kao valuta dobar za istočnu Evropu i nove članice. Ili, nijedan srpski ministar ili većinski deo javnosti i elite i ne pomišlja da iznese stav sličan onome koji je izneo bugarski ministar finasija Simeon Đankov:'' Promenili smo mišljenje, kao i javnost.Trenutno ne vidim nikakvu korist od uslaska u evrozonu''. [6]

Takođe, skoro bezuslovna orijentacija ka tržitu EU i Nemačkoj kao glavnom spoljnotrgovinskom partneru (umesto kao u ranijem periodu ka Ruskoj Federaciji) jeste dovela i do rasta spoljnotrgovinskog deficita Bugarske. Sledeća tabela to pokazuje.

Rast spoljnotrgovinskog deficita Bugarske u američkim dolarima pre i posle stupanja u EU;

Takođe, porastao je i bugarski budžetski deficit u periodu 2000-2011. godine. Preciznije, u tom periodu budžetski deficit je porastao za preko 15 puta.

Rast budžetskog deficita Bugarske u američkim dolarima pre i posle stupanja u EU;

Da bi ekonomska situacija bila još teža u Bugarskoj, nakon stupanja u EU 2007. godine ova zemlja nije dobila ni obećana sredstva od Brisela. Opravdanja za takvo postupanje Brisela su razna. (I menjaju se iz godine u godinu.) Na primer, iako je 2007. godine uspešno okončala razgovore o stupanju u EU (jedna od tema pregovora o članstvu je bila i borba protiv korupcije) Bugarskoj su već sledeće 2008. godine blokirana sredstva u visini od 500 miliona evra. Opravdanje za takav postupak je bila nedovoljna ''borba'' protiv korupcije u Bugarskoj. Ali, kako ta korupcija u bugarskom državnom aparatu nije bila uočena od strane Brisela samo godinu dana ranije, kada je Bugarska stupila (uz veliko slavlje i obećanja) u EU?

U istom (jednostranom kontekstu, Brisel je i u junu 2010. godine blokirao 106 miliona evra novca namenjenih za program ''Ribarstvo'' koji je trebalo da traje do 2013. godine. Opravdanje je tada bilo nađeno u ''neažurnosti činovnika ''u Sofiji.[7]

Konačno, u izveštaju o Bugarskoj koji je u julu 2012. godine uradila komisija francuskog Senata za evropske poslove iznosi se (kada je reč o evropskim fondovima), da je Bugarska je iskoristila samo 19% svih sredstava koja su joj obećana za period 2007-2013. godine (radi se o sumi od 6,9 milijardi evra).[8] Dakle, od obećanih od strane Brisela 6,9 milijardi evra, Bugarska će nakon uslaska u EU do 2013. godine dobiti samo oko 1,3 milijardi evra (ako se nastavi sadašnji trend u relacijama između Sofije i Brisela).

Ili, u proseku, umesto obećanih 1,3 milijarde godišnje, Bugarska će moći da računa u praksi, na realnih oko 250 miliona evra. Naravno, u ovu kalkulaciju nije unet iznos sredstava koji će biti (faktički) dodeljeni konsultatima i firmama iz EU koji rade na teritoriji Bugarske. Ako bi se uračunala i ta sredstva, onda bi taj iznos od 250 miliona ''realnih ''sredstava iz EU bio još manji.