Antisrpska partija Jugoslavije

Komunistička partija Jugoslavije je od samog svog osnivanja na „Vukovarskom“ kongresu (od 20. do 25. juna 1920) zauzela vidan antisrpski stav, koji se provlačio od tog momenta kroz sve partijske dokumente o „istorijski pravičnom“ rešavanju nacionalnih pitanja u Jugoslaviji za vreme Kraljevine SHS i Kraljevine Jugoslavije (1920-1941). Shodno ovakvom partijskom programu o „suzbijanju velikosrpskog hegemonizma“ proizlazilo je i konkretno antisrpsko političko delovanje partije sve do početka Drugog svetskog rata, da bi se nakon aprilskog sloma 1941. partijska antisrpska politika iz predratnog perioda pretočila u konkretne vojno-političke akcije za vreme samog rata, tj. „socijalističke revolucije“, koja je u nacionalnom smislu imala etnocidni karakter rešavanja srpskog nacionalnog pitanja. Otvoren ili prikriven antisrpski vid delovanja KPJ i njenih partijsko-partizanskih formacija (tzv. „Narodno-oslobodilačke vojske Jugoslavije“) za vreme revolucionarnog preuzimanja vlasti na prostoru čitave Jugoslavije 1941-1945. je u svojoj antisrpskoj komponenti višeslojan. Međutim, jasno se uočava da je njegova krucijalna dalekosežna političko-nacionalna karakteristika bila pre svega prohrvatska.

Stavovi KPJ i njenog etno-politički nesrpskog politbiro-rukovodstva su, kao i čitava ideologija partije, bili čista kopija antiruske politike i ideologije etno-političkog antiruskog rukovodstva partije Boljševika (kasnije Komunističke partije Sovjetskog saveza), s tim što su ulogu Rusa kao „ugnjetačkih eksploatatora“ na prostoru Carske Rusije u jugoslovenskom slučaju preuzeli Srbi kao čitav etno-kolektiv. S toga, nije ni čudno da su jugoslovenski komunisti doslovce preuzeli i boljševički način rešavanja nacionalnih pitanja – pa je tako posleratna titoistička Jugoslavija preuređena na osnovu principa preuzetih iz Lenjinovog (1918) i Staljinovog (1936) ustava za SSSR. A konkretna rešenja komplikovanih nacionalnih pitanja, kako na prostoru SSSR-a tako i socijalističke Jugoslavije, počivala su na jednostavnoj formuli: „kolektivna krivica – kolektivna kazna“. Tako je čitavo političko-teritorijalno ustrojstvo Titove Jugoslavije počivalo na navodnoj srpskoj kolektivnoj krivici iz međuratnog perioda (Branko Petranović, Istorija Jugoslavije 1918-1988, prva knjiga, NOLIT, str. 157), dok se iz nekog „neobjašnjivog“ razloga kolektivna krivica hrvatskog naroda (zajedno sa „hrvatskim cvijećem“) za etnocid nad Srbima u periodu Drugog svetskog rata na prostorima NDH nije uzimala u obzir. Tako smo nakon rata 1945.  npr. učili u školskim udžbenicima i drugim propagandnim pamfletima da su u jasenovačkom logoru smrti „fašisti“ ubijali „antifašiste“ ili u najboljem slučaju da su „ustaše“ ubijale „partizane“ i druge „antifašističke rodoljube“. Međutim, ovaj „ustaški“ (ali nikako hrvatski i bošnjački) etnocid nad Srbima na prostoru čitave NDH, u vremenskom periodu od 10. aprila 1941. pa sve do 15. maja 1945, ipak je konačno verifikovala KPJ i njena NOVJ nakon rata – tako što je kao posebna republika u okvirima socijalističke Jugoslavije stvorena uvećana (sa italijanskom Istrom, italijanskim delom Dalmacije i srpskim Dubrovnikom) i etnički do pola očišćena Hrvatska (od 24% Srba pre rata na 12% nakon rata), i to bez ikakvih nacionalno-teritorijalnih autonomija za preživele Srbe, dok je s druge strane teritorija socijalističke Srbije razdrobljena u tri nepovezana i međusobno antagonistička dela. Zašto Istra i Dubrovnik (tj. teritorija bivše nezavisne Republike Dubrovnik) nisu dobile autonomni status u okviru NR/SR Hrvatske po uzoru na Vojvodinu, a Krajina (i to nakon etnocida nad Srbima Krajišnicima) po uzoru na Kosmet, može se objasniti samo ukoliko se dobro prostudira antisrpska politika KPJ od svog samog osnivanja, kao i realna antisrpska uloga NOVJ za vreme rata. U tom kontekstu lako je shvatiti i zašto nisu zapadni delovi NR/SR Makedonije dobili autonoman status po ugledu na južne delove NR/SR Srbije, jer se čitava politika nakon rata vladajuće KPJ (kasnije SKJ) zasnivala na predratnoj politici razbijanja Srpstva po principu „slaba Srbija (i degradirani Srbi kao etnokolektiv) – jaka Jugoslavija (na čijem čelu je Hrvat-Slovenac Josip Broz Tito)“. Tako je logično bilo da nakon 1945. makedonski Sloveni dobiju status odelite nacije (od Srba) sa svojim novoproklamovanim standardnim i jezikom i pismom, ali je isto tako bilo nelogično da se nacionalna država (NR/SR Makedonija) sada te novoformirane etnonacije „Makedonaca“ teritorijalno razdrobljava stvaranjem nekakve šiptarske Autonomne pokrajine „Iliride“ sa centrom u Tetovu. U svakom slučaju, jasno je da je ovakav razvoj posleratnog načina rešavanja nacionalnih pitanja od strane pobedničkih vojno-političkih struktura imao svoju predratnu (1920-1941) povesnu pozadinu na koju bismo u najkraćim crtama želeli da ukažemo u donjem tekstu.  

Osnovni kostur autentičnih stavova jugoslovenskih komunista u vezi sa rešavanjem nacionalnih pitanja u višenacionalnoj novoformiranoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca postavio je Sima Marković u raspravi „Nacionalno pitanje u svetlosti marksizma“ objavljenoj 1923. Za njega je sama Kraljevina bila „uzgredni produkt“ ali ne i delo „nacionalne revolucije“. Suštinu ovakvog stava možemo shvatiti ukoliko znamo da je tzv. „ujedinjenje“ stvarno proglašeno u Zagrebu 23. novembra 1918. a ne u Beogradu 1. decembra iste godine, kao što se to učilo do sada u školama – s obzirom da je regent Kraljevine Srbije tog 1. decembra 1918. g. de facto samo verifikovao de iure proglašeno ujedinjenje u Zagrebu od 23. novembra od strane zagrebačkog Narodnog vijeća (dobro je poznato zašto je Zagrebu u novembru 1918. bilo potrebno ujedinjenje). Drugim rečima, Markovićeva (tj. KPJ) poruka je jasna: Zagrebu je „Proklamacija o ujedinjenju Države Slovenaca, Hrvata i Srba sa Kraljevinom Srbijom i Crnom Gorom“ samo usputna stanica do koje se došlo igrom povesnih okolnosti (poraz Austro-Ugarske i samim tim ideje o stvaranju Velike Hrvatske u njenim okvirima kao odelite federalne celine) a ne krajnji nacionalno-politički cilj Hrvata i ostalih ne-Srba. A koji je to bio krajnji nacionalno-politički cilj Zagreba objasnio je dr Franjo Tuđman (inače Titov ratni oficir i posleratni general koji se u prvim mesecima NDH 1941. borio u ustaškoj uniformi) krajem tog istog stoleća kada je tražio da se prilikom razdruživanja od ostataka Jugoslavije zagrebačkoj Hrvatskoj vrate sve one teritorije (naravno bez Slovenije) koje je zagrebačka Država Slovenaca, Hrvata i Srba navodno i unela u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca (da se uzgred podsetimo da su Srbi u Državi SHS činili etničku većinu).

Šta se dalje krilo iza ovakve KPJ formulacije sam Marković je konkretno „pojasnio“ stavom koji će od tada pa sve do „pravičnog“ rešavanja nacionalnih pitanja u posleratnoj Titovoj Jugoslaviji za komuniste i njihove simpatizere (koji su i dan danas na mnogim rukovodećim funkcijama u evropskoj Srbiji) važiti kao neprikosnovena aksioma: tzv. velikosrpska hegemonija je bila oblik političke nadoknade za privrednu nerazvijenost srpske buržoazije u poređenju s hrvatskom buržoazijom, koja je (hrvatska buržoazija), pri tome, za vreme Prvog svetskog rata još više materijalno ojačala u odnosu na srpsku. Da se u tom kontekstu uzgred podsetimo da je oko 50% industrije Kraljevine Srbije za vreme Prvog svetskog rata bilo uništeno a u tom uništavanju su dobrim delom učestvovali Slovenci, Hrvati i Bošnjaci u austro-ugarskim uniformama (nešto slično se dogodilo i nakon Drugog svetskog rata, kada su fabrike iz Srbije premeštane u Sloveniju valjda kao nadoknada za međuratnu velikosrpsku hegemoniju). Treba napomenuti da je u Prvom svetskom ratu bilo slučajeva odbijanja izvršavanja naređenja za streljanje srpskih civila od strane čehoslovačkih jedinica u austro-ugarskoj vojsci na teritoriji Srbije (podignut im je spomenik u Šumaricama u Kragujevcu – tzv „Čehoslovačko groblje“, kao i spomen ploča na Tekerišu u zapadnoj Srbiji), ali da nije postojao ni jedan jedini slučaj ovakvog odbijanja izvršenja naređenja od strane slovenačkih, hrvatskih ili bošnjačkih jedinica, tj. vojnika. Istoričari znaju i to da je austro-ugarski kaplar Josip Broz Tito na srbijanskom frontu u Prvom svetskom ratu učestvovao u krajnje delikatnim vojnim zadacima tj. u „hvatanju živih jezika“ a s obzirom na veliki stepen rizika u ovakve akcije su se slali isključivo dobrovoljci (tj. dragovoljci). Što se tiče već spomenutog „industrijskog pitanja“, na drugoj strani, industrijska infrastruktura na teritoriji tzv. Države SHS je ostala netaknuta za vreme rata tako da je upravo slovenačka i hrvatska industrijsko-finansijska buržoazija nakon ujedinjenja bila ta koja je uživala privilegovan, pa čak i hegemonistički položaj u odnosu na srpsku.

Za Markovića i KPJ su se istorijski zategnuti međunacionalni odnosi mogli „skinuti sa dnevnog reda“ davanjem širokih nacionalno-pokrajinskih političkih autonomija. Kako je u praksi ova originalna ideja iz 1923. realizovana nakon 1945. videli smo na primeru federalističkog uređenja Titove Jugoslavije, kada su šest socijalističkih republika nakon 1974. postale nezavisne države od kojih je samo jedna – Srbija, primenom principa nacionalno-pokrajinskih autonomija u okviru politike „asimetričnog federalizma“, bila sistematski razbijana i konačno razbijena na tri dela. Stoga je i jasno zašto su Ljubljana i Zagreb odlučili da napuste (kon)Federaciju (sa teritorijama koje im je dao Tito a zaradili Srbi) u trenutku kada se u Beogradu pročuo zahtev (nebitno od koga) da Srbija iz tri dela mora biti opet cela.  

Da je nacionalno pitanje bilo jedno od krucijalnih stavki u komunističkoj platformi borbe za vlast izvođenjem socijalističke revolucije jasno je istaknuto na tzv. Trećoj konferenciji KPJ januara 1924. g. u Beogradu. Osnovni zaključci ove konferencije su bili da je velikosrpska hegemonija izazvala odbrambeno grupisanje hrvatskog i slovenačkog naroda i nacionalnih manjina, kao i pokreta za autonomiju Crne Gore, Bosne, Vojvodine, kao i za nezavisnost Makedonije. Ovako sročeni zaključci Treće konferencije KPJ sugerišu da je srpska „hegemonističko-ugnjetačka politika“ za prve četiri godine postojanja zajedničke države dovela do opravdane pobune Slovenaca, Hrvata, Bosne, Vojvodine, Crne Gore i Makedonije – dakle za sada šest autonomnih i kasnije nezavisnih delova nove Jugoslavije. Dakle, Dalmacija, Krajina, Slavonija i Dubrovnik svoje nezadovoljstvo protiv „velikosrpskog hegemonizma“ ne izražavaju samostalno već samo i isključivo preko Hrvatske dok u isto to vreme Vojvodina, Bosna, Makedonija i Crna Gora ne izražavaju svoje nezadovoljstvo preko Srbije (čiji su sastavni delovi bili u trenutku ujedinjenja 1918) već odelito! Međutim, suština gore navedenih zaključaka je da se implicitno sugeriše stvaranje novih nacija na prostoru Jugoslavije – odelitih samo od srpskog nacionalnog bića – obzirom da je nelogično smatrati da bi se makedonski, crnogorski, bosanski i vojvođanski Srbi borili protiv svoje sopstvene nacionalne hegemonije. Dakle, stav KPJ je bio da čitava jedna nacija (srpska) ugnjetava sve ostale nacije i nacionalne manjine – pa stoga nakon revolucije mora da bude i adekvatno kažnjena u kolektivnom smislu – kao i da Vojvođani, Crnogorci, Makedonci i Bosanci ne pripadaju srpskom etnolingvističkom korpusu (ali da Dubrovčani, Dalmatinci i Istrani pripadaju hrvatskom, tj. u istarskom slučaju i slovenačkom ali nikako i italijanskom). KPJ je ovakvim stavovima faktički ne samo priznavala stvarnim i novoproklamovanim nacijama pravo na samoopredeljenje već, što je najbitnije, i pravo na nacionalno-teritorijalno otcepljenje i obrazovanje vlastite nacionalne nezavisne države. O kojim se konkretno teritorijama radilo koje ostale nesrpske nacije imaju „pravo“ da otcepe od srpskog etnogeografsko-nacionalnog korpusa videli smo prilikom formiranja posleratne jugoslovenske federacije 1945-1946, donošenja konfederalnog Ustava 1974, rasturanja Konfederacije 1991-1995, Kosmetskog rata 1998-1999, etničkog čišćenja Krajine i Kosmeta i zatiranja svega što je srpsko u neovisnoj Crnoj Gori. Zalaganje KPJ na svojoj Trećoj konferenciji 1924. za federalističko i republikansko preuređenje Jugoslavije konačno je realizovano nakon rata, i to na principima i stavovima iz prve polovine dvadesetih godina.  

Da bi se ostvarili ovako zacrtani antisrpski ciljevi, KPJ je logično podržavala sve antisrpske i antijugoslovenske pokrete formirane od strane nesrpskih naroda i narodnosti ali je nastojala i da uspostavi prisnu saradnju sa njima. S obzirom na činjenicu da su Hrvati bili najbrojniji Jugosloveni posle Srba, kao i da je njihova finansijsko-industrijska buržoazija bila najjača u Kraljevini logično je bilo da će KPJ podržati svakoliki vid hrvatskog separatizma i antisrpstva. Stoga nimalo ne začuđuje činjenica da u međuratnom periodu čak i u svojim javnim partijskim glasilima KPJ otvoreno podržava ideološki rasističko-nacističku antisrpsku (veliko) Hrvatsku revolucionarnu organizaciju (HRO), tj. ustaški pokret, formiranu 1929. Tako je u zvaničnom „Organu Centralnog Komiteta Komunističke Partije Jugoslavije (Sekcije Komunističke Internacionale)“ (kako tačno stoji u zaglavlju „organa“) − „Proleteru“ u broju 28-om iz decembra 1932. (dakle manje od dve godine pre ubistva kralja Aleksandra od iste te HRO) objavljen članak o podršci KPJ ustaškom pokretu. Prvi i glavni pasus tog članka glasi doslovce (sa svim jezikoslovno-pravopisnim greškama) ovako (tekst je štampan na latinici a svi brojevi „Proletera“ se čuvaju u Arhivu CK SKJ):

„Komunistička Partija pozdravlja ustaški pokret ličkih i dalmatinskih seljaka i stavlja se potpuno na njihovu stranu. Dužnost je svih komunističkih organizacija i svakog komuniste da taj pokret potpomognu, organizuju i predvode. U isto vrijeme Komunistička Partija ukazuje na dosadašnje nedostatke i pogreške u tom pokretu, koje se razjašnjavaju tim da u pokretu dosada znatan uticaj igraju hrvatski fašistički elementi. (Pavelić-Perčec), kojima nije u interesu da protiv velikosrpske vojno-fašističke diktature razvijaju jedan Srbski masovni pokret, jer se boje da bi se takav pokret okrenuo se samo protiv diktature nego i protiv njih i njihovih talijanskih gospodara. Zbog toga se oni ograničavaju na akcije malih odreda i metoda individualnog terora“.

Ovakvo komunističko stanovište o komunističko-ustaškoj saradnji je bilo direktno inspirisano stavovima staljinističke Kominterne (pod direktnim i hegemonističkim rukovodstvom Gruzina DŽugašvilija Staljina koji je sedeo u ruskoj Moskvi kao što je nakon 1945. u srpskom Beogradu sedeo Hrvat-Slovenac Tito) o rešavanju „nacionalnih“ pitanja širom Evrope što je značilo u praksi da svaki istinski ili isfabrikovani narod, tj. nacija, ima pravo na samoopredeljenje do otcepljenja. Stoga je pod njenim uticajem KPJ zauzela stav da je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca bila „versajska tvorevina“ bez obzira na činjenicu da je hrvatski Zagreb proglasio ujedinjenje sa “Kraljevinom Srbijom i Crnom Gorom“ još za vreme samoga rata 23. novembra 1918, tj. još pre početka zasedanja međunarodne posleratne konferencije u Parizu i njegovim unaokolo dvorcima (Snežana Trifunovska, Catholic University Nijmegen, urednik, Yugoslavia Through Documents: From its creation to its dissolution, Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht/Boston/London, 1994, Kluwer Academic Publishers, the Netherlands, stranice  151-153: „Proclamation by the National Council of the unification of the State of Slovenes, Croats and Serbs with the Kingdom of Serbia and Montenegro”). Suština ovakvog stava KPJ se ogledala u činjenici da je Politbiro partije usvojio zvanični stav da se Jugoslavija (kao „velikosrpska tvorevina“) ima razbiti, što je praktično značilo da je svaki antisrpski savez legitiman i dobrodošao. Stoga preterano i ne začuđuje praksa KPJ iz Drugog svetskog rata u vidu saradnje partizana i ustaša.

Veštačko formiranje faktički nepostojećih nacija, ali samo odelitih od srpskog naciona, takođe je proklamovano kao deo partijskog programa. Tako je npr. na Trećem kongresu KPJ u Beču, održanom od 17-og do 22-og maja 1926. formalno priznato postojanje „makedonske nacije“, ali nije i postojanje npr. „dalmatinske“, „dubrovačke“ ili „istarske nacije“. U istom kontekstu je kao produkt Četvrtog zasedanja KPJ u Drezdenu novembra meseca 1928. g. izdata tzv. „Drezdenska rezolucija“ kojom se jasno tražilo rasturanje Jugoslavije na nacionalnoj osnovi i formiranje nacionalnih država sledećih „ugnjetenih i obespravljenih nacija“: Slovenaca, Hrvata, Makedonaca i Crnogoraca. Ovaj programski zahtev je ispunjen na tzv. Drugom zasijedanju AVNOJ-a u Jajcu 29. novembra 1943. sa ciljem da se nacionalna država srpskog naciona svede na opseg Kneževine Srbije u periodu od  Berlinskog kongresa 1878. pa do Balkanskih ratova 1912-1913. Kako danas stvari stoje, na najboljem smo putu da se u drugoj deceniji 21. stoleća realizuju smernice „Drezdenske rezolucije“ iz 1928.

(Kraća verzija ovog teksta objavljena je na sajtu Novinar.de)