Priznanje antifašizmu u Srbiji

Izginuli su i umrli heroji i od mene mnogo zaslužniji i značajniji borci za pobedu srpskog naroda nad fašizmom, pa su moje godine meni donele čast da izrazim zahvalnost i poštovanje predsedniku Rusije Dmitriju Medvedevu za ''Medalju za pobedu nad fašizmom'' kojom me je odlikovao, a koju ja primam za sve antifašističke borce i žrtve sprskog naroda u Drugom svetskom ratu.

Nemački nacizam sa satelitima bio je apsolutno zlo novije istorije čovečanstva i sudbonosno za ljude i narode slobode i prava na život, na svoj rasni, etnički, religijski i kulturni identitet.

Srpski narod u celini, srpski antifašti posebno, istorijskim umom, slobodarski, demokratski, slovenski i evropski, pojmili su sudbinski čas Rusije, demokratske Evrope i čovečanstva i s pravom ga poistovetili sa svojom sudbinom.

Zato su se Beograd i svi veći srpski gradovi 27. marta 1941. u porobljenoj Evropi prvi pobunili protiv fašizma i pocepali iznuđeni pakt sa Hitlerom. Bio je to herojski čin i žrtvenička, mitska potvrda da smo slobodu i dostojanstvo poistovetili sa opstankom nacije. Posle Rusa, Jevreja i Poljaka, Srbi su u Drugom svetskom ratu za pobedu nad nacističkom Nemačkom i njenim satelitima, dali najviše žrtava. Srpski narod je u antifašističkoj borbi, u odbrani od ustaša i domobrana Nezavisne države Hrvatske, mađarskih hortijevaca, bugarskih fašista, velikoalbanskih agresora i u građanskom ratu koji je nacizam izazvao i uslovljavao, izgubio oko milion ljudi. Nije ovo prilika da se polemiše sa revizijama istorije kojima se nemoralno i koristoljubivo falsifikuju istorijske istine, niti je prilika da se po svim istorijskim posledicama utvrđuje smisao i opravdanost tolikih srpskih žrtava s obzirom na konačne nacionalne, društvene i političke ishode našeg antifašističkog rata i tragike srpskog naroda na kaju 20. veka. Ali jeste moja patriotska dužnost da u ovom činu, uz poštu borcima žrtvama, izgovorim nekoliko opštepoznatih istina o doprinosu sprskog i jugoslovnskih naroda, pobedi Crvene armije i Saveznika nad nemačkim nacizmom i njegovim evropskim satelitima.

Za srpsku pobunu 27. marta 1941. godine, Nemačka je sa satelitima 6. apriča 1941. osvetno napala Jugoslaviju, varvarski bombardovala Beograd i za desetak dana pregazila i rasturila Kraljevinu Jugoslaviju. Osim Poljske, u poraženoj Evropi, jedino je vojska Kraljevine Jugoslavije pružila izvestan otpor nemačkoj armadi. U toj nacionalnoj rastrojenoj i izdajom komande obezglavljenoj vojsci, od jugoslovenskih nacija samo su Srbi pružili otpor okupatorima; ma koliko je bio slab i očajnički otpor nemerljivo nadmoćnim napadačima, bio je to izraz patriotizma i mržnje fašizma i okupatora. U nemačkom, rušilačkom bombardovanju Beograda i na neuspostavljenim frontovima, izginulo je nekoliko hiljada Srba civila i vojnika i mnogo pilota koji su herojski branili Beograd i otadžbinu. A preko trista hiljada zarobljenih vijnika i oficira oterano je u nemačke logore.

Srbi su jedini narod u Evropi koji se 1941. odazvao pozivu Sovjetskog Saveza na otpor fašističkim okupatorima. Da pomognu bratsku Rusiju Srbi su digli ustanak, stvorili jedinu slobodnu teritoriju u porobljenoj Evropi, i u partizanskom i narodnooslbodilačkom pokretu, koji je narastao u moćnu vojsku, neprekidno ratovali uz Crvenu armiju do majske pobede 1945. nad nacističkom Nemačkom i njenim satelitima. Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije u završnim operacijama za oslobođenje zemlje i zarobljavanja Lerove grupe armija, imala je oko osam stotina hiljada mobilisanih boraca, stvorenu političku osnovu nove države priznate od Saveznika, koji su od 1943. godine zajedno sa Sovjetskim Savezom pružali znatnu vojnu pomoć i avionima prenosili ranjenike u svoje baze u Italiji. Bez trunke nacionalnog veličanja, mora se reći da su u Drugom svetskom ratu Srbi imali najveći pokret otpora na svetu.

Istorijska istina nalaže da se istakne antifašistička motivacija Ravnogorskog pokreta, borbeno dejstvo četnika u prvim mesecima ustanka u Srbiji i Crnoj Gori i njihova trajnija i upornija borba protiv hrvatsko-muslimanskih ustaša u srpskim predelima Hercegovine, Bosne i Hrvatske. Sudbina tog drugog antifašističkog pokreta koji se satreo u kolaboraciji sa okupatorom i u jesen 1943. bio odbačen od Saveznika, bila je uslovljena racionalizacijom cene borbe, a najviše antikomunističkom ideologijom, strategijom i taktikom za pobedu u građanskom ratu.

Naveći i najmonstruozniji logor za Srbe, Jevreje i Rome van Nemačke organizovala je u Jasenovcu Nezavisna država Hrvatska, gde je na najsvirepiji način mučeno i ubijeno nekoliko stotina hiljada Srba, 22. 000 srpske dece, oko 40. 000 Jevreja, mnogo Roma i manja skupina hrvatskih antifašista.

Osim na Istočnom bojištu i u Varšavi, nigde nisu bile tolike nemačke odmazde nad civilnim stanovništvom kao u Srbiji. Masakri u Kragujevcu, Kraljevu, Šapcu, Mačvi, Kruševcu, Dragincu, Bačkoj, Bojniku, Pustoj Reci... predstavljaju nemačke, mađarske i bugarske zločine koji se ne mogu zaboraviti.

Beograd je jedini evropski grad koji je imao dva logora – Banjicu i Sajmište za beogradske Jevreje i srpske rodoljube. Tu su mučene, pobijene, deportovane u nemačke logore desetine i desetine hiljada ljudi, žena i dece. I Niš je imao zloglasni logor na Bubnju koji su za smrt punili nemački i bugarski fašisti.

U svom činu kojim se manifestuje prijateljstvo Rusije prema srpskom narodu, vredno je istaći da je Crvena armija zajedno sa Narodnooslobodilačkom vojskom Jugoslavije učestvovala u oslobađanju Beograda i nekih delova Srbije. Takođe je vredno istaći i ovu činjenicu: od evropskih antifašističkih pokreta jedino je Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije vodila zajedničke borbe sa Crvenom armijom: U Beogradskoj operaciji, na kraljevačkom frontu i na Batini.

Ne mogu u ovom trenutku da ne istaknem značajnu istorijsku istinu: vernost Rusiji u antifašističkom ratu, nisu potvrđivali jedino komunisti, nego i znatan deo monarhista, veći deo Srpske pravoslavne crkve, građanske demokratske stranke, najveći deo stvaralačke inteligencije, izrazita većina srpskog naroda i omladine.

S ponosom ističem: Nijedan srpski vojnik nije ratovao na Istočnom frontu! Nijedan srpski vojnik i oficir nije ratovao protiv saveznika!

Gospodo, drugovi, prijatelji,

Ne bih sebe smatrao antifašistom, ako bih prećutao tragičnu sudbinu srpskog naroda na kraju 20. veka. U ishodima prve faze Hladnog rata i razbijanja Jugoslavije, Srbi su teško ranjeni i poniženi od ratnih saveznika u koje su naivno verovali da će stati na stranu srpskih prava, pravde i demokratije. Na našu nesreću, to se nije dogodilo i srpskom zaslugom. Neprihvatanje metoda skandinavizacije u prekompoziciji Jugoslavije i Balkana, izdašnom podrškom svim separatizmima, ultimativnom politikom Evropske unije i Amerike, uzrokovani su međunacionalni i građanski ratovi na tlu Titove Jugoslavije, genocidno proterivanje Srba iz Hrvatske, Bosne, Kosova i Metohije. Za učinjene zločine nama, osvetno smo zločinima uzvraćali, a u miru lakomisleno prenebregli činjeničnu istinu tog međusobnog zločinjena i svom potomstvu ostavili žig glavnog krivca. Gospodari sveta svojim ideološkim mimikrijama i manipulacijama za svoje interese uz nemački resantiman kaznili su Srbe ulogom žrtvenog jarca 20. veka.

U ovoj prilici postavljam pitanje: Da li je u svom svetu i savremenoj civilizaciji koja se vrtoglavo razvija moguća obnova fašizma?

U državama koje se dejstvima raznih determinacija i ciljeva sve više oblikuju po modelima Orvelove vizije društva, pa policijom, elektronskom tehnikom i tehnologijom, kontrolišu čitavu ljudsku ličnost i ugrožavaju intimno, ontonološko jezgro ljudskog bića, strah od nevidljivog kontrolora i sumnja u sve, postaju kolektivna osećanja. U takvim državama i društvima, bez obzira na demokratsku ljušturu, rađa se duh fašizma u novim oblicima i pod novim imenima. Protiv te moderne pošasti kojoj je atiterorizam zvanična motivacija, kako se treba boriti – nije moje znanje.

U svetu u kome se pojačanim naoružanjem nastavlja Hladni rat koji može imati i kataklizmički ishod, borba za aktivnu i saradničku koegzistenciju i mir postaje sveljudski zadatak.

Reč je o antifašističkoj borbi želim da završim apelom za humanistički i pravedan mir po najskuplju cenu. Ubeđen sam da je uslov opstanka i napretka srpskog naroda da više ne ratuje ni za kakve ideje i ni za čije interese. Ni kap srpske krvi ne sme da kane van svoje napadnute kuće.

U ovom za mene svečanom činu, ja se klanjam borcima i žrtvama antifašističkog rata, svim patriotama bez obzira na nacionalnu pripadnost, ideološka i verkska ubeđenja, svim ljudima koji su patili u fašističkom ropstvu, borili se na bojištima, čuvali ilegalce u selima i gradovima, pomagali i hranili borce, stradali u logorima.

Hvala predsedniku Rusije Dmitriju Medvedevu na Medalji kojom me je odlikovao, a koju ću sutra odneti u Vojni muzej Srbije, jer ta Medalja pripada svim srpskim antifašistima...

Hvala svima vama koji ste prisustvovali ovom činu i izrazili svoju nadu u trajan mir srpskom narodu i čitavom svetu.

(Tekst obraćanja Dobrice Ćosića povodom primanja "Medalje za pobedu nad fašizmom" u Ambasadi Ruske Federacije 17. 6. 2010)