Srbomržnja sa pozorišnih dasaka u Brčkom

U svojstvu člana žirija publike na 28. Susretima pozorišta u Brčkom, 23. novembra 2011, prisustvovao sam 50-minutnoj predstavi „Pismo iz 1920“ u izvođenju četvoro nazovi-glumaca Bosanskog narodnog pozorišta Zenica. Sam naslov tog komada što ga je selektor ovogodišnjih susreta Darko Lukić, ko zna iz kojih razloga i podilazeći ko zna kome i zašto (nekadašnje cenzure ipak nisu bile besmislene!), uvrstio u takmičarski program manifestacije bio je dobra preporuka ljubiteljima Talijine umjetnosti i u Brčkom da se pobliže upoznaju sa malo poznatim djelom našeg nobelovca Iva Andrića u kojemu je sadržana i ona njegova, u posljednjih dvadesetak godina često citirana, misao da je „Bosna zemlja mržnje...“.

Međutim, već početak ove kamerne predstave sa razliježućim višeminutnim „Alahu egber“ sa nevidljivog džamijskog minareta nagovještavao je da je riječ o jednom neviđenom politikantskom pamfletu u pozorišnoj oblandi, nečemu što donekle nalikuje televizijskim brbljaonicama o raznim političkim temama. Bila je to jedna srbomrzačka vivisekcija ovovremene Bosne u kojoj su, histerično i bezočno, za sve i svašta okrivljeni Srbi, pa se slijedom izlivanja jezičkih otrova, primjerenih vokabularu sljedbenika Izetbegovićeve politike, o Republici Srpskoj govori kao o „genocidnoj tvorevini“, sudi se o „agresiji na BiH“, prozivaju se krivci za sadašnje stanje u BiH, za šta je, naravno, najkrivlji Milorad Dodik... U jednom trenutku, usred glumačkog trućanja, kao izlaz iz beznađa nudi se i ubistvo sadašnjih političkih lidera u Republici Srpskoj, Federaciji BiH i BiH u cjelini (pored Milorada Dodika, zarad cjelovite i tobože mirne BiH žrtvovali bi i Čovića, Tihića i Lagumdžiju). Pozorišna terevenka u kojoj se sve vrijeme, od samog njenog početka, slavi i veliča bosanski duh, završava se stravičnom, eufemistički kazano morbidnom scenom: akteri ove predstave na pozornici postavljaju četiri piramide upadljive zelene boje sa gomilicama „bosanske“ zemlje koje simbolizuju humke. Na tim piramidama, obilježjima svojstvenim grobnim mjestima muslimana, ispisana su jasno imena: Dragan Čović, Sulejman Tihić, Zlatko Lagumdžija i Milorad Dodik. Ti grobići istureni su te večeri pred oči publike u brčanskom Domu kulture kao nekakva vizija Bosne po mjeri pripadnika naroda koji su minuli rat započeli kao muslimani a iz njega izašli kao Bošnjaci. Uz razliježuće zvuke sevdalinke u sadašnjoj BiH koja je, u završnoj sceni, prikazana u ogradi od bodljikave žice, gdje su pored četvorice tzv. glumaca i pozorišni rekviziti kojima su, skrnaveći svete životinje svih religija, predstavljene figure para svinja i ovaca i jedne krave, na samom kraju će uslijediti kačenje o vrat krave transparenta na kojemu piše: „Teatar bi trebao biti ogledalo društvene stvarnosti“.

Dok su se pozorišna svjetla gasila, do publike je dopirao glas nadobudnog režisera Olivera Frljića (1976), autora ove politikantske, neskrivenim srbomrštvom nadjevene paskvile, koji je nevješto razotkrio da je zloupotrijebio poruku iz jednog Andrićevog djela: „Bosna je zemlja mržnje...“. Piščeva poruka je istrgnuta iz konteksta kako bi autor Frljić nadovezao na nju sopstvenu misao o ljubavi prema mržnji. Pokazao je da je u fokusu njegovog nazovi-umjetničkog viđenja isključivo mržnja. Štaviše, odvažno i prkosno je rekao da zna da će kod mnogih izazvati mržnju i navući gnjev na sebe, ali da mu cilj i jeste da niko u publici ne ostane ravnodušan.

Dan poslije tog politikantskog igrokaza sugerisao sam predsjedniku Republike Srpske Miloradu Dodiku da prikupi relevantnu dokumentaciju u vezi sa ovim pozorišnim incidentom, te da podigne sudsku parnicu protiv vinovnika ovog zlodjela – režisera Olivera Frljića, Bosanskog narodnog pozorišta Zenica, selektora 28. Susreta pozorišta u Brčkom Darka Lukića... Jer, nema te umjetničke slobode koja može da opravda ubijanje državnih vođa i njihovo sahranjivanje pod obilježjima vjere kojoj ne pripadaju.

Umjesto da se kako-tako zataška ta neošovinistička farsa u režiji mlađanog Frljića, tročlani stručni žiri 28. Susreta pozorišta u Brčkom (Boro Drašković, režiser i teatrolog, Ibrahim Kajan, bosanski dramski pisac i Velimir Visković, hrvatski pozorišni kritičar) nagradu za najbolju režiju dodijelio je, jednoglasno (!?), upravo Oliveru Frljiću za to njegovo čudovišno pozorišno ostvarenje. O tempora, o mores! - što bi rekli stari Rimljani.

(Autor je novinar i pisac iz Brčkog)