Na današnji dan 1812. Napoleon potučen na reci Berezini, posle čega je pobegao iz Rusije; 1840. rođen francuski vajar Ogist Roden, SPC i vernici obeležavaju praznik posvećen Svetom kralju Milutinu

Na današnji dan 1812. godine, na zaleđenoj reci Berezini, od ruske topovske paljbe i u jurišima kozaka poginulo je oko 25.000 vojnika razbijene armije francuskog cara Napoleona I koja se povlačila iz Moskve. Posle debakla na Berezini, Napoleon je pobegao s malom pratnjom u Pariz, uz obećanje da će podići novu armiju od 300.000 ljudi, ali je poraz u Rusiji bio početak kraja njegove imperije.

Danas je utorak, 12. novembar 2024. godine.

1833 - Rođen je ruski kompozitor Aleksandar Porfirijevič Borodin, pripadnik neformalne muzičke grupe "Velika petorica" i utemeljivač ruske simfonijske i kamerne muzike. Po obrazovanju bio je lekar i hemičar i radio je kao univerzitetski profesor. Kao dečak svirao je flautu i klavir, kasnije i violončelo. Inspirisao se ruskom narodnom muzikom, narodnim pričama, legendama i istočnjačkim folklorom. Dela: opera "Knez Igor", simfonija br. 2 ("Bagatirska simfonija"), simfonijska slika "U srednjoj Aziji".

1839 - Donet je Vojni zakon kojim je, između ostalog, određen sistem bezbednosti vojske tadašnje Kneževine Srbije. Datum donošenja ovog zakona prihvaćen je kao Dan Vojno-bezbednosne agencije Vojske Srbije.

1840 - Rođen je francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umetnika kraja 19. i početka 20. veka, čije je delo objedinilo romantičarski duh i moderne težnje i presudno je uticalo na evropsko vajarstvo. Skulpture: "Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Večni idol", "Proleće", "Čovek slomljenog nosa", biste, aktovi.

1866 - Rođen je kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, prvi predsednik Kine nakon rušenja monarhije. Borbu za stvaranje republike je počeo 1894. a 1905. je osnovao Saveznu ligu (Tun-men-hoj) iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Savezna liga je 1911. povela revoluciju u kojoj je zbačena dinastija Mandžu i proglašena republika čiji je predsednik postao Sun. Prvi kongres Kuomintanga prihvatio je 1924. njegova programska načela: Za nacionalno oslobođenje Kine potrebna je podrška Sovjetskog Saveza, demokratija nije moguća bez saradnje s komunistima, a blagostanje naroda bez poboljšanja uslova života najširih slojeva. Posle njegove smrti 1925. prokomunistička linija je napuštena i vođstvo stranke je preuzelo desno krilo Čang Kaj Šeka.

1912 - Španskog predsednika vlade Hosea Kanalehasa ubio je anarhista Manuel Pardinas, koji je potom izvršio samoubistvo.

1912 - Spasilačka ekipa pronašla je na Antarktiku posmrtne ostatke engleskog polarnog istraživača kapetana Roberta Skota i njegovih pratilaca. Pretpostavlja se da su on i članovi njegove ekspedicije umrli u martu 1912. pri povratku s Južnog pola.

1918 - Proglašena je prva austrijska republika, dan posle kapitulacije Nemačke u Prvom svetskom ratu i abdikacije cara Karla I, poslednjeg vladara iz kuće Habzburg.

1919 - Engleski piloti Ros i Kejt Smit poleteli su iz Haunsloua kod Londona na prvi let od Velike Britanije do Australije. U australijski grad Darvin sleteli su 13. decembra 1919.

1920 - Pod pritiskom Britanije i Francuske, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca potpisala je Rapalski sporazum kojim je određeno da Istra, Julijska krajina, Zadar i ostrva Cres, Lošinj, Lastovo i Palagruža jesu italijanska teritorija. Godine 1924. Italija je anektirala i Fiume (Rijeka), do tada slobodni grad.

1927 - Lav Trocki je, pod optužbom da se borio za vlast posle smrti Lenjina, isključen iz vladajuće boljševičke partije, a Staljin je postao neprikosnoveni lider Sovjetske države. Iz zemlje je proteran 1929. a 1940. je ubijen u Meksiku.

1929 - Rođena je američka filmska glumica Grejs Keli, koja je posle udaje 1956. za kneza od Monaka Renijea III iz kuće Grimaldi, postala vladarka Monaka. Filmovi: "Tačno u podne", "Provincijalka" (Oskar), "Pozovi M radi ubistva", "Visoko društvo", "Dvorišni prozor".

1933 - Nacional-socijalistička radnička partija Nemačke Adolfa Hitlera dobila je izbore i preuzela vlast u Nemačkoj.

1937 - Japanci su okupirali kineski grad Šangaj.

1941 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu zaustavila nadiranje nemačkih snaga prema Moskvi.

1942 - Britanska Osma armija generala Bernarda Montgomerija ponovo je u Drugom svetskom ratu zauzela Tobruk u Libiji, zarobivši najmanje 30.000 nemačkih i italijanskih vojnika, i nastavila da preko Sahare goni razbijeni Afrički korpus nemačkog generala Ervina Romela.

1942 - U bici na pacifičkom ostrvu Gvadalkanal Amerikanci su u Drugom svetskom ratu porazili Japance i zaustavili njihovo nadiranje ka Australiji.

1944 - U fjordu Tromzo na severu Norveške saveznici su u Drugom svetskom ratu potopili "Tirpic", poslednji veliki ratni brod Nemačke.

1948 - Na smrt su zbog ratnih zločina osuđeni bivši predsednik vlade general Hideki Tođo i još šest japanskih zvaničnika u Drugom svetskom ratu.

1956 - U adaptiranom delu zgrade "Borbe" (izvorno zgrada lista "Vreme") beogradsko pozorište "Atelje 212" počelo je s radom, izvođenjem Geteovog "Fausta" u režiji Mire Trailović.

1956 - Novi mađarski lider Janoš Kadar odbio je ulazak posmatrača Ujedinjenih nacija u Mađarsku.

1961 - Rođena je rumunska gimnastičarka Nađa Komaneči, koja je za izvođenje jedne vežbe na Olimpijskim igrama u Montrealu 1976. prva u istoriji gimnastike, dobila najvišu moguću ocenu 10.

1969 - Ruski pisac Aleksandar Solženjicin izbačen je iz Saveza sovjetskih pisaca, s obrazloženjem da je njegovo ponašanje "antidruštveno".

1970 - Snažan ciklon i visoki talasi usmrtili su najmanje 200.000 osoba u Istočnom Pakistanu, sadašnjem Bangladešu.

1974 - Zbog politike aparthejda, Južna Afrika je suspendovana iz Generalne skupštine UN.

1977 - U zatvorskoj ćeliji je izvršila samoubistvo Ingrid Šubert, jedan od osnivača zapadnonemačke komunističke terorističke grupe "Bader-Majnhof".

1981 - Američki spejs-šatl "Kolumbija" je drugi put poleteo u orbitu oko Zemlje, postavši prvo svemirsko vozilo koje je upotrebljeno više od jednom.

1982 - Jurij Andropov izabran je za generalnog sekretara Centralnog Komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza, dan posle smrti Leonida Brežnjeva.

1989 - Umrla je španska revolucionarka Dolores Ibaruri, nazvana La Pasionarija, predsednica Komunističke partije Španije, jedno od najslavnijih imena Španskog građanskog rata. Pripisana joj je parola "No pasaran" (neće proći) - parola koja je nastala prilikom napada frankista na Madrid. Posle pada Republike provela je 38 godina u inostranstvu, najviše u Sovjetskom Savezu. Vratila se u svoju zemlju 1977. i postala član kortesa (španska skupština).

1990 - Princ Akihito krunisan je za cara (mikado) Japana.

1991 - U Istočnom Timoru je došlo do sukoba indonežanske vojske i pobunjenika - separatista, pri čemu je bilo desetine žrtava. Do 1951. Istočni Timor bio je portugalska kolonija, potom prekomorska provincija kojoj je bivša metropola 1973. dala autonomiju, a 1974. pravo na samoopredeljenje, što je potvrdila i Generalna skupština UN. Indonezija je Istočni Timor pripojila u decembru 1975. a nezavisnost mu je priznata 2002.

1995 - U Erdutu i Zagrebu potpisan je sporazum o Sremsko-baranjskoj oblasti, kojim je predviđen jednogodišnji prelazni period pod međunarodnom upravom.

1996 - U sudaru, iznad Indije, dva putnička aviona iz Saudi Arabije i Kazahstana poginulo je 349 osoba.

1999 - U zemljotresu u Turskoj, s epicentrom kod grada Dušče 170 kilometara istočno od Istanbula, poginulo je najmanje 550 lica.

1999 - Na području planine Bajgora, 12 kilometara severoistočno od Kosovske Mitrovice, srušio se avion Svetskog programa UN za hranu tipa "ATR-42", pri čemu su stradale 24 osobe.

2001 - Avion kompanije "Ameriken erlajnz" tipa "Erbas A 300" sa 260 putnika i članova posade srušio se neposredno posle poletanja na njujoršku četvrt Kvins, što nije preživeo niko u letelici, a poginulo je i pet ljudi u razorenim kućama.

2003 - U samoubilačkom napadu islamskih terorista u Nasiriji na jugu Iraka, u eksploziji kamiona ispred baze italijanske vojne policije poginulo je 19 Italijana i devet Iračana.

2006 - Bombaš samoubica ubio je 35, a ranio 58 ljudi u regrutnom centru iračke policije u Bagdadu. Napadač je opasan eksplozivom uspeo da uđe u regrutni centar iračke policije a zatim je aktivirao eksploziv.

2007 - Umro je američki pisac Ajra Levin, autor čuvenog romana "Rozmarina beba". Levin je bio pisac trilera i horor priča a pisao je i za televiziju i Brodvej. Na osnovu njegovih knjiga snimljeno je više filmova kao što su "Rozmarina beba" sa Miom Farou, "Momci iz Brazila" sa Gregorijem Pekom i Lorensom Olivijeom i "Sliver" sa Šeron Stoun i Tomom Berindžerom u glavnim ulogama.

2013 - Evropski sud za ljudska prava osudio je Tursku zbog bombardovanja dva kurdska sela 1994. godine i ubistva 33 osobe, i naložio plaćanje odštete.

2014 - Na kometu 67P/Čurjumov-Gerasimenko, uspešno se spustio robot laboratorija "File". Visokorizično spuštanje na kometu plod je 10-godišnjih priprema i istorijski je presedan u svemirskom istraživanju.

2015 - Babatunde Osotimehin, izvršni direktor Fonda Ujedinjenih nacija za stanovništvo, zvanično je saopštio da je smrtnost žena zbog problema vezanih za trućnoću opala za gotovo 50 procenata tokom prethodnih 25 godina, u skladu s tzv. Milenijumskim ciljevima UN. Ipak, naglašeno je da, iako ogroman, napredak nije ujednačen, odnosno da se 99 odsto tragičnih ishoda dešava u zemljama u razvoju.

2017 - U razornom zemljotresu magnitude 7,3° sa epicentrom tridesetak kilometara jugozapadno od Halabdže, u pograničnom području Iraka i Irana, poginulo je 630 osoba, a 8.100 je povređeno, dok je približno 70.000 ostalo bez krova nad glavom.

* Danas Srpska pravoslavna crkva i njeni vernici obeležavaju praznik posvećen Svetom kralju Milutinu, jednom od najmoćnijih srpskih vladara iz dinastije Nemanjića. Poznat po svojoj državničkoj mudrosti, vojničkoj hrabrosti i zadužbinarstvu, Sveti kralj Milutin zauzima posebno mesto u srpskoj istoriji i duhovnosti. Tokom četrdeset godina vladavine, proširio je teritoriju Srbije, učvrstio njen položaj na Balkanu i sagradio mnogobrojne crkve i manastire.

Milutinov doprinos državnosti i duhovnosti

Rođen kao mlađi sin kralja Uroša I i brat kralja Dragutina, Milutin je preuzeo presto u vreme velikih političkih previranja. Vođen snažnom vizijom o jačanju Srbije, uspešno je širio njene teritorije kroz ratove protiv Vizantije i Bugarske, čime su Srbiji pripojeni severni deo današnje Albanije, veći deo današnje Makedonije i Braničevo. Njegova vladavina obeležena je i sklapanjem političkih saveza koji su Srbiju učinili moćnim faktorom u regionu.

Ženio se čak pet puta, a brakove je koristio kao način za učvršćivanje saveza i očuvanje teritorijalnih interesa Srbije. Tokom njegove vladavine, srpski dvor preuzeo je raskošne vizantijske ceremonije, protokole i titule, čime je Srbija postala kulturno bliska Vizantiji.

Zavet i zadužbinarstvo

Jedna od najvažnijih odlika kralja Milutina jeste njegovo zadužbinarstvo. Po predanju, prilikom preuzimanja prestola zavetovao se da će sagraditi onoliko crkava koliko godina bude vladao. Ispunio je taj zavet, podigavši čak 42 crkve i manastira u Srbiji, ali i u Solunu, Sofiji, Carigradu, Jerusalimu i na Svetoj Gori. Zbog svojih velikih zasluga za crkvu i veru, Srpska pravoslavna crkva ga je kanonizovala 1324. godine kao Svetog kralja.

Tropar Svetom kralju Milutinu

Vernici se i danas obraćaju Svetom kralju Milutinu u molitvi, kako pokazuje njegov tropar:

“Na Zemlji si svom dušom zavoleo Hrista i Njegove si zapovesti sačuvao. Kao reka si bogato napojio siromašne milosrđem, sačuvavši svoj narod. I grob sa tvojim moštima mirisna isceljenja svima podaje: Zato te molimo, Sveti Milutine, isprosi dušama našim veliku milost.”

Kroz svoja vojna dostignuća, političke poteze i zadužbine, Sveti kralj Milutin ostavio je dubok trag u istoriji i postao svetionik srpske vere i nacionalnog identiteta. Njegov dan predstavlja priliku za molitvu, sećanje i zahvalnost za sve što je učinio za srpski narod i pravoslavnu veru.

(RTV, Telegraf)