Godine raspleta

Metju Periš, bivši pravni savjetnik međunarodnog supervizora za Brčko i visokopozicionirani diplomata kancelarije Visokog predstavnika se prije nekoliko dana ponovo oglasio analizirajući trenutno političko i ekonomsko stanje u BiH, ne libeći se pritom ni da prognozira buduću političku konstalaciju odnosa. Svojim prvim autorskim člankom pod nazivom „Republika Srpska – nakon nezavisnosti“, dotični je prezentovao razmišljanja koja su građanima Republike Srpske bar donekle bila bliska istovremeno uzburkavajući ionako uzavrele strasti u Sarajevu. Razumije se, teze navedene u tekstu nisu pogodile samo Silajdžića, Arnauta i Hadžiomerovića. Spektar ozlojeđenih je uključivao i sve bivše funkcionere OHR-a kao i one koji su do skora bili u mandatu, prije svega Rafi Gregorijana, a potom i samog Miroslava Lajčaka koji je Periševe prognoze nazvao „neozbiljnim“. U skorašnjem intervjuu lokalnim sarajevskim medijima, ovaj, našoj javnosti nepoznat advokat i vrsni poznavalac međunarodnog javnog prava ide korak dalje tvrdnjom da će premijer Dodik nakon oktobarskih izbora dodatno ojačati poziciju Republike Srpske, što će uz evidentnu nezainteresovanost američke administracije i bezidejnost Evropske unije rezultirati njenom de fakto nezavisnošću do blagovremene formalne objave ovakvog stanja. Stiče se utisak da je čitav intervju obojen notom upozorenja radi preventivnog djelovanja, čime se Periš pokušava opravdati za prethodno oštro kritikovanu analizu ali i otupiti novinarsku oštricu željnu instant srbofobije.

Šta nam Metju Periš poručuje? Nije slučajno da se u vrijeme neoosmanizma i agresivnog turskog diplomatskog prodora na Balkan (Beograd-Sarajevo via Istanbul) daju potpuno oprečne prognoze o budućnosti ove oktroisane države. Koliko god se Ketrin Ešton ili Hilari Klinton trudili da ostanu na pozicijama „najvećeg evroameričkog diplomatskog uspjeha devedesetih“ uz neizbježne pokušaje „funkcionalnih reformi“ kako bi od Bosne i Hercegovine stvorili koliko-toliko samoodrživu zajednicu, gotovo je svima jasno da su godine raspleta pred nama. Izvjesno je da se udarna igla američke spoljnopolitičke inicijative polako krivi, pogotovo nakon iračkih i avganistanskih avantura. U najboljem slučaju, ona se usmjerava ka narastajućoj iranskoj nuklearnoj prijetnji američkim interesima na Bliskom istoku i Aziji, dok se na nekada više puta nagrađivanu balkansku predstavu dobrih odnosa Amerike i islamskog svijeta spušta zavjesa najavom posljednjeg čina. Uloga Turske, starog američkog saveznika i prijašnjeg isturenog odjeljenja NATO pakta ka zemljama istočnog bloka poprima i političkom laiku vidljive obrise. Naime, povlačeći se iz nikada ugašenog balkanskog grotla, svoju interesnu sferu na navedenom području Vašington je zdušno prepustio Ankari čime je vijekovna težnja Bošnjaka da budu predmet interesovanja geografski i istorijski udaljene matice konačno ostvaren. Tako je zamišljen dejtonski balans dodatno usložnjen sa pojavom novog zaštitnika bošnjačkih nacionalnih interesa, čime je vašingtonska administracija politički i ekonomski uzdrmanoj Evropskoj uniji u nasljedstvo ostavila trajno žarište pod imenom Bosna i Hercegovina. 

Ipak, da čitav scenario ne bi bio realizovan kako je i zamišljen pobrinula se Republika Srpska i premijer Dodik. Hitrom diplomatskom inicijativom ka Izraelu dobijen je novi saveznik protiv agresivnog Gulovog i Davutogluovog nastupa ka reinkarnaciji „progresivne osmanlijske ere“. Bitno je naglasiti da je za ovakvu inicijativu pogodno tle nastalo tek skorim sukobom između dojučerašnjih saveznika i epizodom sa intervencijom izraelskih vojnih snaga na turskom brodu, što je sa aspekta međunarodne politike po mnogim analitičarima itekako dobro iskorišćeno. Pozicija Republike Srpske dodatno je usložnjena naizgled nerazumnim ponašanjem aktuelnog rukovodstva Srbije koje u misiji regionalnog liderstva sve više podsjeća na Veliku Britaniju i Francusku u odnosima sa Čehoslovačkom i Trećim Rajhom iz tridesetih godina prošlog vijeka. Kompletnu sliku Srbije u novonastaloj situaciji zaokružuje zasigurno najteža pozicija jedne suverene države u globalnim političkim odnosima ikada. Razapeta između čekića (Evrope) i nakovnja (Kosmeta) uz evidentnu prijetnju ostvarivanja zelene transverzale preko Sandžaka, Tadić i Gul se mogu uporediti sa ulogama Andrićeve Aske i vuka, s tim što je čvrstom i odlučnom politikom rukovodstva Republike Srpske izbjegnuta pozicija eventualnog uloga čemu smo svi mi sa ove strane Drine mogli svjedočiti više puta u skorijoj prošlosti.

Rasplet počinje u ponoć, 4. oktobra. Od kvantiteta glasača zavisiće kvalitet buduće vlasti kroz koju će se ogledati politička snaga srpskog naroda i Republike Srpske u narednom četverogodišnjem periodu. Kako nam i u naredne četiri godine ne bi bilo dosadno, agenda je više nego dinamična – reforma ustava i implementacija presude Evropskog suda za ljudska prava, liberalizacija viznog režima, transformacija kancelarije Visokog predstavnika, usklađivanje zakonodavstva sa zakonodavstvom EU, itd. Po kuloarima i nezvaničnim izbornim predikcijama, srpskim kadrovima u organima BiH će, što po sili zakona, što po principu rotacije pripasti bitni resori u izvršnoj i zakonodavnoj vlasti. Koliko je ova činjenica važna, govori stanje iz 2007. godine kada se tadašnji Visoki predstavnik Miroslav Lajčak odlučio da ukazom mijenja poslovnik o radu Predstavničkog doma BiH kako bi se oslabio mehanizam zaštite entitetskih interesa (tzv. „entitetsko glasanje“). Ostavke Srba, predsjedavajućeg Savjeta ministara i predsjedavajućeg Predstavničkog doma su po prvi put natjerale OHR da preispita svoju odluku koja nikada nije stupila na snagu. Slijedeći ovaj primjer, očigledno je da je jedinstvo srpskog glasačkog tijela prijeko potrebno, stoga stoji preporuka da politička opcija koja će predstavljati Republiku Srpsku i srpski narod bude koherentna i nedjeljiva jer je to jedini način da u predstojećem turbulentnom periodu Republika Srpska ne samo „sanja“ nego i realizuje svoj san o kojem smo u ovoj izbornoj utrci slušali više puta.