Srpska egzistencijalna dijalektika

(Politika, 24.10.2009)

Nisam kompetentan da sudim o delu velikog filozofa Mihaila Markovića, ali jesam da se osvrnem na njegov tekst „Ideološko prekrajanje istorije” (,,Politika”, 16. oktobra). Kada se 1985. godine pojavilo moje dvotomno delo ,,Saveznici i jugoslovenska ratna drama”, u jeku zastrašujuće svejugoslovenske kampanje, urednik akademik Radovan Samardžić je napisao da će knjiga izazvati ,,prelamanje epske istorije nadvoje”. Mnogi su to potvrdili.

U centru svih inkriminacija bila je kvalifikacija da sam „nastojao da rehabilitujem zločinački četnički pokret”, da ga prikažem kao antifašistički. Činjenica je, međutim, da sam tada „rehabilitovao” oba srpska pokreta, i četnički i partizanski, ali i da sam vođu drugog sagledao u manipulativnom sklopu.

Ne može se tvrditi da su četnici i partizani „imali svoje verzije zbivanja u Jugoslaviji”, kako navodi M. Marković, jer je odnos oba pokreta prema stvarnosti određivao okupatorski neprijateljski odnos prema Srbima kao narodu, što je bio razlog da se srpski otpor ispoljava kao svojevrsna egzistencijalna dijalektika sa četiri sloja:

„Zbor” Dimitrija Ljotića bio je prvi na okupatora najnaslonjeniji sloj, ali naslonjen s ciljem ublažavanja masovnih nemačkih odmazdi koje je izazivao titoističko-komunistički ekstremizam. U ideološkom smislu Ljotić se već odredio protiv dva totalitarizma: hitlerovskog i staljinističkog.I drugi sloj, okupaciona uprava generala Milana Nedića,nastao je u, po srpski narod, preteškim okolnostima, pokazujući se kao srpska „tampon-zona” između okupatora i naroda. I nju su titovsko-komunistički izazovi porobljivača, odnosno njegove masovne odmazde nad narodom ubacivale u povremene antikomunističke sprege s nacistima, ali one nikada nisu bile ideološke. Retka propagandistička „objašnjenja” koja su na to mirisala bila su samo taktičke varke.Treći sloj srpske egzistencijalne dijalektike – Ravnogorski (četnički) pokret, Jugoslovenska vojska u otadžbini (JVO) bio je legitimna formacija. Njena majska-junska-julska i avgustovska pasivnost bila je priprema za borbeni angažman kada nastupe bolja vremena. Ideologija ovog sloja bila je izrazito antifašistička. Na prevremeno borbeno angažovanje četnike je pokrenuo julski pucanj komunista, sugerisan iz Moskve. Srbijom su tada zavladale iluzije o brzoj sovjetskoj pobedi.Iluzije su potrajale sve do kragujevačkog, kraljevačkog, podrinjskog i beogradskog masakra nad narodom, posle čega su mnogi Srbi bili ubeđeni da su Nedić i Ljotić bili u pravu. Tada je pokušao da se na svoje predustaničke pozicije vrati đeneral Mihailović, ali bez mnogo uspeha; uspela je samo legalizacija dela njegovih snaga kod Nedića. I četnički razgovori s Nemcima u Divcima 11. oktobra 1941, koje pominje profesor Marković u poročnom smislu, bili su izraz tog naknadnog osvešćenja, ali ne ideološka sprega, jer je osnovna Mihailovićeva pozicija na njima bila: mi smo neprijatelji, ali smo spremni da sa vama taktički sarađujemo protiv onih koji provociraju vaše represalije nad narodom. Ovaj Mihailovićev politički realizam bio je isti onaj koji su praktikovali i drugi okupirani evropski narodi.Četvrti sloj egzistencijalne dijalektike predstavljali su partizani, koji su bili predvođeni i putem titovske upotrebe starih sovjetskih protivsrpskih stereotipa o hegemonizmu. Kod ovih je revolucionarni cilj opravdavao sva sredstva.

Akademik Mihajlo Marković se poziva i na po četnike pogubne izveštaje Čerčilovog sina Randolfa i brigadira Maklejna. Očigledno opet bez saznanja da je prvog tata delegirao da bi ga izlečio od alkoholizma, ali u tome nije uspeo jer su ga partizani dočekali s enormnim količinama šljivovice i komovice. General Terzić mi je pričao da je i brigadir Maklejn bio pripreman, na čitavom putu do vrhovnog štaba, pričama o svakodnevnoj zajedničkoj borbi četnika i Nemaca protiv partizana, iako je tako nešto bilo apsurdno.

Titovsko-staljinska ratna završnica bila je „nacionalno simetrična”; u Sloveniji su u iste jame bacani hrvatski genocidni koljači i srpski četnici i slovenački domobrani. Obmanuti saveznici u pobedničkoj euforiji nisu videli ni „Valterove” posleratne čistke, patološka ubistva desetina hiljada najistaknutijih Srba. Nisu videli ni kosovsko-metohijsku završnicu, kada su Šiptari bili preko noći prebačeni na stranu pobednika.

Da zaključim: sve srpske ratne pozicije bile su objektivno antifašističke, svi predvodnici srpskog otpora zaslužuju spomenike zahvalnosti. Spomenik ne zaslužuje Tito jer je upotrebljavajući srpske rusofile i druge u ime internacionalizma institucionalizovao podele jedinstvenog etnojezičkog bića i time stvorio uslove za potonju destrukciju i Jugoslavije i srpskog naroda. Ovaj volšebni čovek zaslužuje samo spomenike u Vatikanu, Zagrebu i Prištini.

Autor je istoričar