Sorensenova pretnja

(Pres za RS, 6. 9. 2011)

Juče je na dužnost u Sarajevu stupio Peter Sorensen. A prije nego što je i “otvorio radnju” specijalni evropski predstavnik i šef delegacije EU u BiH je u jednoj rečenici sažeo svoj program: “Dejton je stvar prošlosti”. Već mnogo ranija informacija da je na tu funkciju imenovan diplomata iz Danske, mogla je da zabrine jer je to zemlja koja, iako evropska i članica EU, predstavlja najlojalnijeg američkog saveznika na Starom kontinentu. Obično se politički zanemaruje jer nije velika sila, ali Danska je svojevremeno zvanično izrazila prekookeansku čežnju da se priključi Sjedinjenim Državama. Ovom izjavom na početku mandata u kojoj nema ni relativizacija da je Dejton “dobra osnova”, ili da ga samo treba “učiniti funkcionalnijim” i sl., Sorensen je nedvosmisleno potvrdio da će više slijediti politiku Hilari Klinton, nego Ketrin Ešton. Sve u svemu, pored Muna, kao oficijelnog, i Incka, kao nezavaničnog, u Sorensenu ćemo dobiti i trećeg (evro)američkog predstavnika u Sarajevu i moćnog neprijatelja dejtonskog statusa RS. A to znači i njenog opstanka. Jer, ako je Dejton stvar prošlosti, onda za Srpsku nema budućnosti.

Ako je Dejton stvar prošlosti, onda za Srpsku nema budućnosti.

Tome, paradoksalno, ide na ruku i činjenica da se izvršna vlast na nivou BiH neće formirati ni nakon devet mjeseci. Badava što je svakom živom jasno da je prošlogodišnju postizbornu krizu izazvao “lagumdžimunov projekat” uspostavljanja bošnjačke hegemoni je u Federaciji, Vikiliksova otkrića tajnih depeša, koje su iz Sarajeva, preko Vašingtona odlazile u svijet, pokazuju da je “za sve kriva Dodikova opstrukcija zajedničkih organa”. Pošto je pomenuti projekat, uz Lagumdžijino bezobzirno kršenje zakona i običaja, Inckovo skandalozno poništenje odluke CIK-a i Munovu autoritativnu čestitku, zasad realizovan samo na nivou Federacije, vidimo da neće biti odstupanja ni na nivou Savjeta ministara BiH. Incko i Mun čekaće, ako treba, i deset i jedanaest i punih dvanaest mjeseci da Lagumdžiju ustoliče u vrh izvršne vlasti, jer BiH bez entiteta ipak treba da stvore “domaće snage” podržane Sorensenovom platformom da je “Dejton stvar prošlosti” Vrijeme radi za njih, jer što “država” duže bude bez vlade, to su jači argumenti da je nefunkcional na i da su ustavne promjene neophodne. A svaki otpor Zlatku da otme funkciju premijera ili bar ministra spoljnih poslova biće knjižen kao antidržavni čin “HB” ili RS, jer se Hejc el (SAD) onomad u “Danima” napisao da je “prirodno da Zlatko dobije visoku funkciju”.

Pošto je pomenuti projekat, uz Lagumdžijino bezobzirno kršenje zakona i običaja, Inckovo skandalozno poništenje odluke CIK-a i Munovu autoritativnu čestitku, zasad realizovan samo na nivou Federacije, vidimo da neće biti odstupanja ni na nivou Savjeta ministara BiH.

Da ne bi bilo nedoumica šta se zapravo hoće, američke i proameričke evropske diplomate u neformalnim razgovorima sve češće otvoreno pominju da se pokazalo da za BiH nije najbolje rješenje konsocijacija, nego vlast većinske nacije sa zaštitom manjina. U pojedinim člancima se već operiše procjenom da su Bošnjaci dobacili do 50 odsto, a još uvijek realno nedovoljan procenat predstavlja razlog za stalno odlaganje popisa. Pošto nejake bošnjačko-muslimanske snage zasad ne mogu same da protegnu centralizaciju i unitarizaciju i na “manji entitet”, Amerikanci su u političku arenu zapadnog Balkana pripustili savezničku tursku diplomatiju kako bi pogurala zajedničku probošnjačku i antisrpsku politiku. Iako je posao nezgrapno započeo, Davutoglu danas već miri Beograd i Sarajevo, povezuje Pazar i Sarajevo, prima doktorat u Tuzli, klanja na Baščaršiji, iftari sa Cerićem i Zukorlićem, pomaže Beogradu u dijalogu sa Prištinom. A da mu se hanuma ne bi ljutila što više vremena provodi u kaurskim krajevima nego u kući, za Bajram je ovamo poveo i familiju i otkrio im da je “Bosna njihova zemlja”.

Nasuprot Banjaluci, koja je već u ranoj fazi neoosmanistitičke invazije zapadnog Balkana prepoznala stari projekat “zelene transferazale”, koja povezuje muslimanske punktove od Sarajeva, preko Prištine i Pazara, Skoplja i Tirane do Istanbula, Beograd očigledno ima dijametralno suprotne procjene. O zagonetnim motivima “matice” da Gula sistematski poziva na trojne susrete Tadić–Josipović–Izetbegović, čak uprkos rezervama posljenje dvojice, te da se oslanja na Davutoglua u rješavanju svojih unutrašnjih državnih problema, čak uprkos lošim rezultatima, može se samo nagađati. Izvjesno je, međutim, da se radi o trajnijoj orijentaciji, koja, istina, ne smije dovesti u pitanje prekodrinske unutarnacionalne odnose, ali o kojoj se mora ozbiljno povesti računa jer će dugoročnije značajno oslabiti poziciju RS pred vanjskim i unutrašnjim izazovima.

O zagonetnim motivima “matice” da Gula sistematski poziva na trojne susrete Tadić–Josipović–Izetbegović, čak uprkos rezervama posljenje dvojice, te da se oslanja na Davutoglua u rješavanju svojih unutrašnjih državnih problema, čak uprkos lošim rezultatima, može se samo nagađati.

Što je najgore, uoči teške zime koja čeka RS ni nivo unutrašnjeg konsenzusa i mobilizacije političkih snaga nije na neophodnom nivou. Uljuljkana šestogodišnjim uspjesima aktuelne vlasti u odbrani dejtonskog statusa “boljeg entiteta”, politička javnost je traženje oduzetih nadležnosti i referendum doživjela kao “čačkanje mečke”. Slično kao što je i prvih poratnih godina vladalo uvjerenje da je RS zaštićena Dejtonskim sporazumom i niko nije smatrao da je potrebno reagovati na medijske provokacije i diplomatske akcije Sarajeva. A onda je uslijedilo nametanje oko 70 zakona i slične mjere koje su entitet pretvorile u ispražnjenu ljušturu na ivici opstanka. Hoće li Srpska, sada opterećena i posljedicama globalne ekonomske krize, i ovog puta izdržati? Ako je, kako veli Sorensen, “Dejton stvar prošlosti”, onda za RS teško da ima budućnosti.