Kontrolori zatvorskog dvorišta

(Novi Reporter, 13. 7. 2011)

Sva zasjedanja Upravnog odbora Savjeta za implementaciju mira u Bosni i Hercegovini (PIC) u novijem periodu imala su identičan tok. Tresla se gora stabilnosti, rodio se miš centralizacije – tako bi se mogao okarakterisati čitav niz sastanaka tijela sa karikaturalnim nazivom i anahronom ulogom, uključujući i posljednju sesiju, održanu 6. i 7. jula u Sarajevu. Ni paklene vrućine nisu sprečile visokog predstavnika u BiH Valentina Incka da, nakon okupljanja njegovih formalnih poslodavaca, odvergla staru lošu mantru o “prioritetnim zadacima domaćih političara”. Uvijek spremni za inventivne i ambiciozne poduhvate, ambasadori zemalja – članica PIC-a zatražili su hitno formiranje Savjeta ministara Bosne i Hercegovine. Takođe, saopštili su da ne mogu više da trpe “osporavanja Dejtonskog sporazuma”. Krug opštih mjesta zatvoren je samohvalisanjem, jer su najeksponiraniji stranci u Sarajevu odlučili da “pozdrave pojačano prisustvo Evropske unije u BiH” i da podsjete ovdašnju javnost da takvu ogromnu čast “treba iskoristiti za uspješno sprovođenje reformi”.

Puko imenovanje danskog diplomate Petera Sorensena na funkciju specijalnog predstavnika EU u Bosni i Hercegovini, zakukuljeno u narcisoidnoj formulaciji, neće imati nikakvu praktičnu težinu dok u ovoj zemlji djeluju OHR i ambasada Sjedinjenih Američkih Država.   

Naravno, puko imenovanje danskog diplomate Petera Sorensena na funkciju specijalnog predstavnika EU u Bosni i Hercegovini, zakukuljeno u narcisoidnoj formulaciji, neće imati nikakvu praktičnu težinu dok u ovoj zemlji djeluju OHR i ambasada Sjedinjenih Američkih Država. Sudeći prema informacijama o zakulisnim raspravama na sastanku PIC-a, prva varijanta se neće dogoditi u dogledno vrijeme. Druga opcija je po definiciji nerealna, a nagovješteni rast uticaja Brisela ne predstavlja nikakvu alternativu dosadašnjim protektorskim mehanizmima, već samo redizajnirano pakovanje sličnog sadržaja. Kada je riječ o dešavanjima iza zavjese, tokom sekvence rezervisane za druženje “implementatora mira” sa vodećim parlamentarcima u BiH po ko zna koji put potvrđeno je da vašingtonsko-briselski većinski akcionari u PIC-u, zajedno sa bošnjačkim pratećim vokalima, raspolažu dovoljnim arsenalom uvrnutih razloga da sačuvaju aktuelno radno mjesto Valentina Incka. To će potencirati dok god čuju argumente protivljenja srpskih, a odnedavno i hrvatskih poslanika, uz usamljeni glas razuma ruskog ambasadora Aleksandra Bocan-Harčenka unutar jednoumnih redova stranog faktora.

Manipulacije: Dok Banjaluka, Mostar i Moskva ne ugledaju leđa visokom predstavniku, SAD i EU će do posljednjeg daha njihovih drugorazrednih sarajevskih izaslanika eksperimentisati sa nakaradnim političkim zamislima tamo gdje mogu – u Federaciji. Izdisaj federalnog budžeta nije bio prepreka predsjedniku Stranke demokratske akcije Sulejmanu Tihiću da na sastanku PIC-a recituje ode u kojim je OHR najzaslužniji što u tom dijelu BiH “teku med i mlijeko”. Lider Socijaldemokratske partije Zlatko Lagumdžija otišao je korak dalje, pa je šefu Direkcije za zapadni Balkan u centrali EU Pjeru Mirelu ponosno istakao da je sadašnja vlada FBiH, sastavljena od četiri “platformaške” stranke, najbolja kolekcija ministara u Bosni i Hercegovini od rata do danas?! Oba nesuvisla gesta su, očigledno, tek segmenti huškanja zapadnih centara moći da “oštro” reaguju nakon izvjesne propasti kandidature “platformaškog” favorita Slave Kukića u Predstavničkom vijeću Parlamentarne skupštine BiH.  

U potencijalni drugi krug glasanja o tom prijedlogu, 14. jula, koalicija SDP – SDA, uz asistenciju marginalaca iz Hrvatske stranke prava i Narodne stranke “Radom za boljitak”, ulazi sa krhkim očekivanjem da će modifikovani princip entitetskog glasanja povećati šanse za rasplet u njihovu korist. Pošto su u prvom krugu skupili prostu većinu u Parlamentu BiH i dovoljan broj glasova iz Federacije, ali ne i minimum podrške iz RS, “platformaši” bez previše entuzijazma čekaju da vide da li su njihovi napori da izazovu raskole u strankama iz Republike Srpske dali rezultate. Prošli put je uzdržani stav poslanika PDP-a Vesne Krastović-Spremo bio izolovan slučaj, u odnosu na ostalih 13 negativnih glasova predstavnika RS. Sada je procedura postavljena tako da se od Kukića ne traži da ga podrži najmanje pet poslanika iz Republike Srpske, već da se protiv njega ne izjasni više od devet vlasnika mandata, osvojenih između Trebinja i Novog Grada. Matematički, to se svodi na isto. Međutim, tehnički, pravila za drugi krug pružaju širi spektar mogućnosti za manipulacije – od nepojavljivanja na glasanju do volšebnog gubitka negativnog, ali i bilo kakvog odnosa prema političkom “kukavičjem jajetu” iz kadrovskog inkubatora “platformaša”.

Pošto su u prvom krugu skupili prostu većinu u Parlamentu BiH i dovoljan broj glasova iz Federacije, ali ne i minimum podrške iz RS, “platformaši” bez previše entuzijazma čekaju da vide da li su njihovi napori da izazovu raskole u strankama iz Republike Srpske dali rezultate.     

Tanka nit na kojoj visi takav scenario iz domena naučne fantastike, po svoj prilici, biće prekinuta tokom posljednje prilike da Slavo Kukuć ispali salve demagogije na parlamentarce i javnost u BiH. Jer, u osmočlanom poslaničkom klubu Saveza nezavisnih socijaldemokrata do sada nije bilo pukotina, pogotovo ne u vezi s Kukićem. Ni četvoročlanu grupu predstavnika Srpske demokratske stranke nije zahvatio naboj usmjeren ka raskidanju paarnerstva sa SNSD-om na nivou BiH, već prisutan u novoosnovanom Političkom savjetu SDS-a, luci za prihvat “stare garde”, svojevremeno stadale u čistkama OHR-a. Međutim, nedavna gotovo neprimjećena izjava predsjednika Demokratskog narodnog saveza Marka Pavića – da “Srbi ne treba da se mješaju u sporove hrvatske i bošnjačke strane”, pored načelne tačnosti, može da bude povod za podignute obrve, odnosno, za tumačenje da se radi o prećutnoj saglasnosti sa Kukićevom “inauguracijom”. Ali, sva kalkulisanja te vrste postaju deplasirana kada se uzme u obzir lični integritet jedinog poslanika DNS-a u Predstavničkom vijeću BiH, profesora Petra Kunića. 

Ikonografija: Ipak, za Kukićevu sudbinu nije presudno osporavanje iz RS. Prije će biti da je njegovu “premijersku karijeru” zapečatila skeptična konstatacija zamjenika pomoćnika državnog sekretara SAD Tomasa Kantrimena. Funkcioner Stejt departmenta je za kandidaturu “Europljanina i intelektualca” u službi Zlatka Lagumdžije rekao da to “nije ozbiljan pristup formiranju vlasti”, čime je označen prelazak u narednu fazu nastojanja da čitava BiH bude preuređena kao Federacija u proteklim mjesecima. To najvjerovatnije podrazumijeva Martina Raguža iz Hrvatske demokratske zajednice 1990 kao novo personalno rješenje za mjesto predsjedavajućeg Savjeta ministara. Iako bi takav čin Zlatka Lagumdžije i američkih patrona predjednika SDP-a formalno djelovao kao prihvatanje tronacionalne i dvoentitetske realnosti, u stvari bi imao predznak dodatnog podgrijavanja centralističkih iluzija. Jer, značio bi ignorisanje Borjane Krišto kao prvobitnog prijedloga dva HDZ-a, uz forsiranje čovjeka koji formalno jeste druga osoba HDZ-a 1990, ali već odavno ima neproklamovani disidentski status i polako klizi prema “platformaškom” konceptu. Odnosno, poslije marginalizacije, uslijedilo bi i razbijanje autentičnih hrvatskih opcija, uz promociju Lagumdžijinih poslušnika iz HSP-a i stranke braće Lijanović u kontrolore tog dijela projektovanog bh. zatvorskog dvorišta.    

Na ovom mjestu treba po ko zna koji put primjetiti da smisao insistiranja iz RS na uvažavanju kadrovskog rješenja bloka oko Dragana Čovića i Bože Ljubića za funkciju predsjedavajućeg SM nije u “zabadanju nosa u tuđe relacije”. Poenta je u preventivnoj zaštiti srpskih interesa, jer, metodologija koja se danas primjenjuje na Hrvatima, ako stekne legitimitet, sutra će biti praktikovana na Srbima. Tu su od drugorazrednog značaja truli kompromisi samih hrvatskih predstavnika, pa čak i njihova spremnost da za imaginarni sitni šićar, očekivan od “međunarodne zajednice”, i pored “antiunitarističkog” paktiranja sa srpskom stranom, jednokratno ili trajno opet uvezuju zastave sa šahovnicom i ljiljanima.

U tom kontekstu, znatno je simptomatičnija situacija iz proteklih nedjelja – najava suspenzije SNSD-a u Socijalističkoj internacionali, nakon dugogodišnjeg lobiranja SDP-a u toj međunarodnoj asocijaciji stranaka lijevog centra. Niko ne stavlja znak jednakosti između RS i vladajuće stranke u entitetu, ali, aparatura za tu vrstu obračuna veoma lako se prenosi na međunacionalni teren, poslije testiranja u partijskim duelima.

Čak bi bilo opravdano da predsjednik Republike i vladajuće partije iskoristi tu situaciju za zaniniljiv eksperiment.

Inače, osim te upozoravajuće dimenzije, nema štete od nagovještaja eliminacije SNSD-a iz Socijalističke internacionale. Naprotiv, bilo bi korisno da stranka Milorada Dodika do kraja realizuje ideju o dobrovoljnom, a ne prinudnom povlačenju iz SI. Savez nezavisnih socijaldemokrata je, na unutrašnjem planu, sigurno pravio greške, posebno u socijalno-ekonomskoj sferi. Ali, ovaj “spoljnopolitički” rez ne nalazi se na toj listi gafova. Čak bi bilo opravdano da predsjednik Republike i vladajuće partije iskoristi tu situaciju za zaniniljiv eksperiment.

Recimo, da i formalno napusti, makar sa zakašnjenjem, potrošeni ideološki koncept koji baštini Internacionala. Suštinski je to učinio odavno, kako ga, s razlogom, “optužuju” ovdašnji malobrojni pandani Nataše Kandić i Čedomira Jovanovića. Crvena zastava, amblem sa ružom, kabasto ime stranke – čitava ta ikonografija nema mnogo veze sa Dodikovim prioritetima u posljednjih pola decenije i zrela je za muzej. A pošto je predsjednik Republike Srpske već izrazio spremnost da usmjeri vlastitu stranku ka saradnji sa Jedinstvenom Rusijom Vladimira Putina, varijacija na ime partije ruskog premijera inicirala bi pozitivan šok na političkoj sceni RS. “Jedinstvena Srpska”, na primjer, kao zamjena za arhaičnu skraćenicu SNSD, bila bi i solidan lakmus-papir, koji bi omogućio Dodiku da stekne uvid u to ko je u njegovoj partiji zaista spreman da slijedi nacionalnu politiku kakvu je, sa više ili manje dosljednosti, vodio od 2006. do danas. Na drugoj strani, bila bi “diferencirana” unutarstranačka struktura sklona da okreće antene prema sjedištu aktuelne “Kominterne”, odavno izmještene iz Moskve u Brisel i Vašington.  

Mnogi u tom miljeu ljubomorno čuvaju stolice u prvim redovima političke scene RS. Pa, ako ih već imaju, red je da se odluče za jednu, a ne da i dalje sjede na dvije.